Ôn Tập Ngữ Văn Lớp 9 – BECK Language
chủ đề 1. Cuộc đời Chủ tịch Hồ Chí Minh là nguồn cảm hứng bất tận cho sáng tạo nghệ thuật. Mở đầu tác phẩm, Viễn Phương viết: “Tôi ở miền nam ra thăm lăng Bác”.
1. Chép đúng ba dòng sau để hoàn thành đoạn văn?
Hàng tre đã thấy trong sương
Ồ! Hàng Tre Xanh Việt Nam
Mưa bão rơi thành hàng thẳng đứng.
2. Nêu hoàn cảnh sáng tác bài thơ? Mối quan hệ của tình huống này với cảm xúc của nhà thơ là gì?
Bài thơ ra đời vào tháng 4 năm 1976, tròn một năm sau ngày giải phóng miền nam thống nhất đất nước, đền thờ Bác Hồ được khánh thành. Tác giả là người con của miền nam, nay được toại nguyện nguyện vọng về thăm lăng Bác.
Tình thương của Bác đã trở thành nguồn cảm hứng để nhà thơ sáng tác bài thơ này.
3. Từ những câu thơ chép lại, cùng với sự hiểu biết của mình về bài thơ, em hãy xác định trình tự biểu đạt cảm xúc trong đoạn thơ? Người đã đi rồi mà sao nhà thơ vẫn dùng từ “viếng thăm” và thành ngữ “giấc ngủ êm đềm”?
Cảm xúc được thể hiện trong bài thơ theo trình tự của cuộc viếng thăm, thời gian gắn với địa điểm: từ khi đứng trước miếu, vào miếu rồi ra khỏi miếu Bác; Cảm xúc của người viết đan xen với nhau, có sự biến đổi trong quá trình đó.
Thực tế là Người đã đi rồi, nhưng tại sao nhà thơ vẫn dùng từ “thăm” và cụm từ “giấc ngủ êm” bởi: “thăm” là gặp gỡ, trò chuyện với người đang sống. Đây là sự đơn giản hóa, tránh làm giảm bớt nỗi đau mất mát, đồng thời nhấn mạnh Bác Hồ vẫn sống mãi trong lòng dân tộc Việt Nam. Cụm từ “giấc ngủ êm” một lần nữa khẳng định: trong sâu thẳm mỗi người, người chú không bao giờ rời xa. Đây là cuộc thăm và trở về của người con xa cha – thăm họ hàng, thăm bác, thăm bác là để thỏa lòng mong mỏi bấy lâu nay.
4. Có ý kiến cho rằng: Khổ thơ đầu của bài thơ “Viếng lăng Bác” là những cảm xúc xao xuyến của nhà thơ khi được viếng lăng Bác. Viết đoạn văn (10-12 câu) tổng – chia – hợp để minh họa cho ý kiến trên. Đoạn văn có sử dụng giới từ và các yếu tố riêng biệt (gạch chân, chú thích cuối trang) không?
Khổ đầu của bài thơ “Viếng lăng Bác” là những cảm xúc xốn xang của nhà thơ khi đến viếng lăng Bác. Khổ thơ mở đầu bài thơ là một lời tuyên ngôn ngắn gọn, giản dị nhưng hàm chứa nhiều điều sâu sắc. Cách xưng hô gần gũi, thân mật của tác giả gợi tình cảm ấm áp nhưng vẫn vô cùng trân trọng, thành kính. Với biện pháp giảm thiểu, nói tránh, tác giả đã dùng từ “viếng” thay cho từ “viếng” để khẳng định Bác Hồ vẫn mãi mãi trong lòng dân tộc. Hình ảnh ngụ ngôn “hàng tre” tượng trưng cho sức sống bền bỉ, kiên cường, bất khuất của con người và đất nước Việt Nam. Cảm xúc và niềm tự hào về đất nước, dân tộc dường như được nhà thơ bộc lộ trực tiếp qua câu cảm thán “Ôi”. Còn cây tre tượng trưng cho đồng bào cả nước về đây gặp Bác, trò chuyện, bảo vệ giấc ngủ của Bác. Chỉ bằng một đoạn clip ngắn, Viễn Phương đã bày tỏ tình cảm chân thành và tôn kính của mình đối với người chú kính yêu.
Chủ đề 2. Trong bài thơ “Viếng lăng Bác”, Vin Phụng viết:
Ngày qua ngày mặt trời đi qua ngôi đền
Nhìn thấy một mặt trời đỏ trong dây xích như thế này
1. Hình ảnh “mặt trời” là hình ảnh ẩn dụ nào? Phân tích ý nghĩa của hình ảnh ẩn dụ đó trong việc tác giả bày tỏ lòng ngưỡng mộ, biết ơn Bác Hồ?
Hình ảnh “Mặt trời trong lăng” mang tính chất ngụ ngôn. Đây là một hình ảnh sáng tạo và độc đáo – hình tượng Bác Hồ. Giống như “mặt trời”, chú cũng là nguồn ánh sáng và sức mạnh. “Mặt trời” – Bác Hồ soi sáng con đường sai lầm của sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc, giành độc lập, tự do, thống nhất Tổ quốc. “Mặt trời” – Bác tỏa hơi ấm bao la của tình yêu thương trong trái tim mỗi con người Việt Nam. Sự ví von này không chỉ ca ngợi công lao to lớn trời đất của ông mà còn bộc lộ niềm tự hào của Viễn Phương nói riêng và dân tộc nói chung.
2. Chép lại hai câu thơ có hình ảnh mặt trời trong một bài thơ đã học ở Ngữ văn 9 (ghi rõ tên tác giả, tác giả) có sử dụng phép ẩn dụ giống nhau?
Đây là câu thơ:
Nắng ngô trên đồi
Mặt trời của mẹ nằm ngửa
Trong bài thơ “Lời ru em bé lớn trên lưng mẹ” của Nguyễn Khoa Điềm.
Chủ đề 3. cho clip:
Bác nằm trong giấc ngủ bình yên
Giữa vầng trăng sáng đẹp
Vẫn biết trời xanh là mãi mãi
Mà sao em nghe nhói trong tim.
1. Thường nói nghe tiếng, nhưng ở đây Viễn Phương viết “Nghe lòng đau”. Bạn có thể giải thích điều tưởng chừng như ngớ ngẩn này không?
Bài thơ “Sao em thấy lòng bồi hồi” là một cách viết lạ, nghe có vẻ vô lý nhưng lại có ý nghĩa khi thể hiện được nỗi niềm tiếc thương khôn nguôi trước sự ra đi của Bác. Sử dụng hình ảnh ẩn dụ để chuyển hướng cảm xúc, Viễn Phương thể hiện sự đau buồn đến cao trào. “Throbbing” là một từ trực tiếp cho cơn đau đột ngột, dao động.
Cách viết này đã bộc lộ nỗi đau mất mát trong sâu thẳm tâm hồn nhà thơ – một nỗi đau tột cùng không thể diễn tả thành lời.
2. Viết đoạn văn quy nạp phân tích đoạn văn trên?
Bên trong ngôi đền, khung cảnh và không khí dường như tăng cường thời gian và không gian. Đứng trước chú, nhà thơ có cảm giác chú đang ngủ trong một giấc ngủ êm đềm, trang nghiêm với ánh trăng trong veo, dịu dàng. Tâm trạng xúc động của nhà thơ được thể hiện qua hình ảnh ẩn dụ “Tôi còn biết trời xanh mãi”. Bầu trời xanh – hình ảnh thiên nhiên mà hàng ngày chúng ta vẫn nghĩ đến, nó tồn tại mãi mãi. Nhà thơ muốn nói: Bác mãi mãi cùng Tổ quốc, dân tộc. Dù có niềm tin như vậy nhưng hàng chục triệu người dân Việt Nam vẫn vô cùng đau buồn trước sự ra đi của Bác Hồ. “Throbbing” là một từ trực tiếp cho cơn đau đột ngột, dao động. Cách viết này đã bộc lộ nỗi đau mất mát trong sâu thẳm tâm hồn nhà thơ – một nỗi đau tột cùng không thể diễn tả thành lời. Cặp từ “còn-nhưng” thể hiện cảm xúc trái ngược nhau, cảm xúc trong lòng mâu thuẫn với nhận thức “bầu trời xanh mãi”. Đoạn văn khép lại nhưng tình cảm, cảm xúc chân thành của nhà thơ thì dạt dào sức mạnh – đây là một tấm lòng chân thành và cao đẹp.
Chủ đề 4. Đối với câu thơ:
Về phương nam, tôi rưng rưng nước mắt
1. Chép đúng ba dòng sau để hoàn thành đoạn văn?
Ba câu thơ sau:
Muốn làm con chim hót quanh lăng bác Hồ?
Bạn muốn trở thành bông hoa thơm ở đâu?
Muốn tạo ra hương vị của nơi này từ tre
2. Hình ảnh “cây tre” trong đoạn văn vừa chép xuất hiện ở những câu thơ nào? Sự lặp lại này có ý nghĩa gì?
Hình ảnh “cây tre” đã được nhắc đến trong những câu ca dao:
Hàng tre đã thấy trong sương
Ồ! Hàng Tre Xanh Việt Nam
Mưa bão rơi thành hàng thẳng đứng
Sự lặp lại này có ý nghĩa: hình ảnh tượng trưng “hàng tre” được lặp lại một lần nữa tạo cho bài thơ một kết cấu cuối tương ứng. Hình ảnh hàng tre của Bác được lặp lại ở câu thơ cuối như mang thêm ý nghĩa mới, tạo ấn tượng sâu sắc, hoàn thiện mạch cảm xúc tuôn trào. “Cây tre trung kiên” là hình ảnh ẩn dụ thể hiện tình yêu thương thủy chung vô bờ bến của Bác Hồ, nguyện suốt đời đi theo con đường cách mạng mà Bác đã vạch ra trên đường. Đây là lời hứa thủy chung của nhà thơ cũng như là ý nguyện chung của đồng bào miền Nam, mỗi chúng ta với Bác Hồ.
3. Viết một đoạn văn ngắn khoảng 10 câu trình bày cảm xúc lưu luyến, xót xa của tác giả đối với Bác Hồ khi rời khỏi lăng.
Khổ thơ cuối bài là dòng cảm xúc lưu luyến của tác giả đối với người cậu khi rời khỏi miếu. Nghĩ đến ngày mai vào nam xa Bác Hồ, xa Hà Nội, cảm xúc của nhà thơ không kìm nén được mà thổ lộ: “Mai vào nam ắt nước mắt lưng tròng”. Câu thơ này như một lời tiễn biệt, thể hiện tình cảm sâu nặng – tình cảm rất da diết, nỗi nhớ nhung, không muốn rời xa nơi ở của Bác. Dù nhớ nhung, muốn ở bên Bác mãi mãi, nhưng Viễn Phương cũng biết đã đến lúc phải về nam. Và nhà thơ chỉ còn biết gửi gắm tấm lòng của mình qua khát khao được hóa thân, hòa vào cảnh vật xung quanh lăng Bác để được ở bên Người mãi mãi. Từ “tôi muốn làm” và những hình ảnh đẹp về thiên nhiên: “chim”, “hoa”, “tre” đã thể hiện khát vọng nghiêm túc, mãnh liệt của tác giả. Nhà thơ ước nguyện được hóa thân thành chú chim nhỏ hót véo von để làm vui vẻ cho lăng Bác, thành bông hoa điểm tô sắc màu cho vườn hoa quanh lăng Bác. Đặc biệt, ước muốn được làm cây tre nối vào hàng tre khổng lồ để bảo vệ giấc ngủ vĩnh hằng của mình, “cây tre chung thủy” là hình ảnh ẩn dụ thể hiện tình yêu vô bờ bến và lòng trung thành với chú, nguyện ở bên chú. Con đường cách mạng anh chỉ trên đường. Đây là lời hứa thủy chung của nhà thơ cũng như là ý nguyện chung của đồng bào miền Nam, mỗi chúng ta với Bác Hồ.
4. Chép lại một bài thơ cũng bày tỏ mong ước được làm chim hót, hoa lá của tác giả khác trong Ngữ văn 9? Chỉ rõ tên tác giả tác phẩm?
Đây là câu thơ:
Tôi làm cho con chim hót
tôi làm một bông hoa
Chúng tôi bước vào bài hát hòa âm
Một nốt trầm rung rinh
Bài thơ thuộc bài “Mùa xuân nho nhỏ” của Thanh Hải.
